Over MA

Het doel van het Moslim Archief (MA) is vierledig:

1. Het op een centrale plaats verzamelen van de rijke geschiedenis en cultureel en religieus erfgoed van moslims ín en mét Nederland.  Dit doen we door het cultureel en religieus erfgoed van Nederlandse moslims vast te leggen. Hiermee vergroten we het culturele en religieuze erfgoed van Nederland. We maken dit erfgoed completer en bewaren dit als een schat voor volgende generaties.
   
   
2. Bijdragen leveren aan het completer maken van het collectieve geheugen van Nederland door het toegankelijk maken en ontsluiten van het cultureel en religieus erfgoed van Nederlandse moslims voor een divers publiek, en door inzicht te geven in hoe diep de wortels zijn van islam en moslims in Nederland. Dit zal bijdragen aan een inclusievere samenleving.  Het MA zal de kennis en het zelfbewustzijn vergroten van diverse Nederlanders, ongeacht hun achtergrond, met betrekking tot de gezamenlijke geschiedenis (die naast mooie kanten ook pijnpunten en zwarte pagina’s omvat). Een geest van wederzijdse erkenning zal een goede basis leggen voor een gezamenlijke toekomst in vol vertrouwen.  Dit doen we door meer evenwicht te brengen in de kennis en beeldvorming over Nederlandse moslims door hun persoonlijke verhalen en perspectieven in al hun diversiteit zichtbaar te maken op basis van gelijkwaardigheid en medemenselijkheid. En ook door met een kritische blik op het verleden en heden het mechanisme achter eenzijdige oriëntalistische visies op islam/moslims te ontkrachten (zie voor toelichting hieronder). Hiermee streven we ernaar de stemmen van moslims een blijvende plek in Nederland te geven en de sociale cohesie te versterken op basis van gelijkwaardigheid.
   
   
3. Bijdragen leveren aan het vergroten van het zelfbewustzijn van Nederlandse moslims door het beter leren kennen van hun eigen geschiedenis(sen) en hun cultureel en religieus erfgoed. Dit zal ertoe leiden dat zij hun eigen plek met meer vertrouwen toe zullen eigenen in de Nederlandse samenleving, en op basis van een gedeelde geschiedenis met andere culturen, levensbeschouwelijke tradities en landen van herkomst meer samen zullen werken aan een gelijkwaardige gedeelde toekomst. Bewustwording van de gedeelde geschiedenis(sen) betekent naast het belichten van mooie kanten ook aandacht schenken aan zwarte pagina’s en pijnpunten.  We bevorderen daarbij de dialoog, zowel intern – tussen en binnen verschillende moslimgemeenschappen – alsook extern met andere gemeenschappen. Dit zal Nederlandse moslims motiveren hun eigen plek toe te eigenen op basis van gelijkwaardigheid, door hun plek in de Nederlandse samenleving te normaliseren, te verstevigen en te bestendigen. Het zal Nederlandse moslims ook in hun kracht zetten en weerbaar maken om zich met vertrouwen en samen met andere Nederlanders beter te kunnen verzetten tegen racisme en islamofobie, en tegen het idee van de moslim als permanente nieuwkomer.  Het vergroten van het zelfbewustzijn doen we door aan kennisuitwisseling te doen over de eigen (migratie-)geschiedenis(sen), en de lange gedeelde geschiedenis van moslims in en met Nederland, in de Nederlandse koloniën (koloniale geschiedenis), de recente landen van herkomst en over de historische relaties tussen Nederland en moslimlanden. Als je weet waar je vandaan komt, kun je beter navigeren met je verschillende deelidentiteiten.
   
   
4. Bijdragen aan de academische studie van de islam en moslims in Nederland (en oud-koloniën), door o.a. historici, sociologen, antropologen en religiewetenschappers, door deze toegang te verschaffen tot een grote rijkdom aan studiemateriaal en historische bronnen. Tevens zal het MA een brugfunctie vervullen tussen de academische wereld en de Nederlandse moslimgemeenschap die drager is van een rijkdom aan cultureel en religieus erfgoed. Het zal een plek zijn waar leerlingen/studenten en overige geïnteresseerden, stagiaires en (PhD en postdoc) onderzoekers terecht kunnen voor onderwijs en onderzoek over de geschiedenis van de islam en moslims in Nederland en in haar oud-koloniën. Dit zal leiden tot een beter begrip van de islam en moslims in Nederland.

Het Moslim Archief is ervan overtuigd dat voor een gezonde, zelfbewuste identiteitsontwikkeling in een pluralistische samenleving het van belang is kritisch naar het verleden en het heden te kijken, en dominante, veelal negatieve visies op moslims kritisch tegen het licht te houden en te ontkrachten. Dit doen wij door de rijkdom van moslimculturen en de islamitische traditie in al hun diversiteit naar voren te brengen vanuit hun eigen perspectieven en ook door de intersectionaliteit (het samenkomen van verschillende deelidentiteiten in unieke personen) te benadrukken. Ook creëren wij bewustwording over machtsverhoudingen in het verleden en heden, om te werken aan een bevrijdende visie die gebaseerd is op rechtvaardigheid en gelijkwaardigheid. Daarbij stellen wij dominante eenzijdige oriëntalistische visies op islam en moslims aan de kaak die de ideologische voedingsbodem vormt van  moslim-racisme of islamofobie. Dit doen wij door het eeuwenoude mechanisme te ontwaren en te ontkrachten dat moslims reduceert tot hun religieuze identiteit, hen voorstelt als een monolitisch blok en daar bovenop als de ‘ultieme ander’ (‘othering’) ten opzichte van het christendom, de Verlichting, het seculier-liberalisme, het Westen of Europa. 

De gedeelde geschiedenis die wij belichten geeft aandacht aan onbekende kanten van de geschiedenis met soms ook pijnlijke verhalen (zoals sommige migratieverhalen), en ook aan zwarte bladzijden (zoals kolonisatie en slavernij) in de Nederlandse geschiedenis. Het MA belicht deze pijnlijke en zwarte bladzijden in relatie tot moslims niet alleen door middel van persoonlijke verhalen uit het verleden, maar ook door een een koppeling te maken met het heden. Denk aan persoonlijke verhalen in onze tijd die gaan over de politieke en sociale consequenties voor moslims van “de oorlog tegen terrorisme”.  Daarbij wordt de aanwezigheid van islam en moslims regelmatig geproblematiseerd. Moslims worden daarbij in het minste geval als permanente nieuwkomers gezien die hier eigenlijk niet horen, en in het ergste geval als een veiligheidsprobleem (‘angst voor islamisering’, ‘securitization of islam’) benaderd. Dit gebeurt door Nederlandse moslims onterecht systematisch te associëren met radicalisme, geweld en terrorisme.

Het Moslim Archief zal een platform zijn van studie, reflectie en bezinning over de veelzijdige geschiedenis van Nederland, over de omgang van Nederland met moslims, en wat het betekent om zowel Nederlander als moslim te zijn in het licht van de geschiedenis, het heden en de toekomst. We creëren vanuit ontmoeting verdiepend begrip over hedendaagse maatschappelijke discussies over islam en moslims. Daarbij belichten we met name het perspectief van (Nederlandse) moslims die in de dominante (west-)eurocentrische discoursen eeuwenlang onderbelicht zijn geweest.

Voor alle Nederlanders, in al hun diversiteit, is het centrum een verrijking doordat het een onderbelicht deel van de Nederlandse geschiedenis en het heden – namelijk vanuit de ogen van Nederlandse moslims – voor volgende generaties toont en conserveert als een schatbewaarder. In de ontmoeting wisselen we verhalen met elkaar uit. Hierdoor ontstaat een inclusiever ‘archief’, wat bijdraagt aan een verrijking van het gedeelde erfgoed en een diepere verbinding tussen verschillende gemeenschappen.  Met het MA dragen wij eraan bij dat nieuwe generaties zelfbewust opgroeien en samenleven met wederzijdse erkenning van veelzijdigheid, met vertrouwen in elkaar en een gezamenlijke toekomst. In andere woorden: zonder zelfbewustzijn geen toekomst. In de woorden van Ibn Khaldun:

Door de geschiedenis heen hebben veel volkeren een fysieke nederlaag geleden, maar dat heeft nooit het einde van een volk betekend. Maar als een volk het slachtoffer is geworden van een psychologische nederlaag, dan markeert dat het einde van een natie.
– Ibn Khaldūn (Islamitische geschiedfilosoof, 1332-1406)

Het Moslim Archief (MA) is in de eerste plaats een verzamelplaats. Het is een (digitaal) archief van cultureel en religieus erfgoed van Nederlandse moslims. ‘Cultureel en religieus erfgoed van Nederlandse moslims’ wordt breed opgevat als al het erfgoed van Nederlanders die zichzelf als moslim identificeren. 

Onder cultureel en religieus erfgoed verstaan wij alle religieuze en culturele uitingen die betekenis dragen en een verhaal vertellen. Er kan onderscheid gemaakt worden tussen materieel en immaterieel erfgoed. Het materieel erfgoed bestaat uit gebouwen en voorwerpen, en kan onderverdeeld worden in onroerend en roerend erfgoed. Het onroerend erfgoed omvat gebouwen, zoals moskeeën. Het roerend erfgoed omvat kunst- en cultuurvoorwerpen van een gemeenschap, maar ook hun archief (documenten die te maken hebben met hun werking, op papier of digitaal) en hun bibliotheek of collecties en uitgegeven publicaties. Het immaterieel erfgoed omvat tradities, gewoontes, kennis en praktijken die men heeft overgeërfd en wil doorgeven aan toekomstige generaties, maar ook mondelinge verhalen. Die kunnen door de methode van ‘oral history’ vast worden gelegd. Daarmee worden mondelinge bronnen en verhalen die herinneringen van personen zijn, (bijv. vastgelegd door middel van video- interviews) historische bronnen.

Digitaal heeft het MA een eigen website en een centrale database van documenten (zoals krantenstukken, (persoonlijke) notities en correspondentie) die betrekking hebben op de geschiedenis van moslims in Nederland, met Nederland of in de voormalige koloniën. Er wordt in de database ook aangegeven als materiaal, documentatie of kunst elders digitaal of fysiek te vinden is. Ook worden op verschillende fysieke locaties van (partner)organisaties en geïnteresseerde organisaties  (mobiele) exposities gehouden en bijeenkomsten georganiseerd, zoals lezingen en discussieavonden om kennis en verhalen te delen.

Op lange termijn is het plan dat het MA ook een eigen fysiek archief krijgt, waar documenten en artefacten verzameld en opgeslagen worden. Op een vaste fysieke locatie worden dan ook exposities gehouden en bijeenkomsten georganiseerd. Men kan er ook langs met een groep voor een excursie. Individueel kan men bij de fysieke locatie van het MA langs voor een kop thee of koffie, om te lezen en inspiratie op te doen of voor een goed gesprek.

Op korte termijn is het doel om zoveel mogelijk van ons archief te vullen met materiaal dat van waarde is voor volgende generaties Nederlanders en om een bijdrage te leveren aan het creëren van meer bewustzijn over het erfgoed van Nederlandse moslims en daar ruchtbaarheid aan te geven in de samenleving, via verschillende platforms en kanalen zoals het onderwijs, de (mainstream en social) media, moskeeën en culturele verenigingen. Dit zal ook helpen de scheve beeldvorming over Nederlandse Moslims te corrigeren 

De werkgroep van Nederlands Moslim Archief(NMA) onderzoekt samen met de achterban – de diverse Nederlandse moslimgemeenschappen – en deskundige partijen uit de culturele en academische wereld wat  prioriteit heeft om verzameld te worden. We beginnen eerst met in kaart brengen van wat er al is verzameld en hoe we dat meer aandacht kunnen geven en beter kunnen borgen. Dit vullen we aan met ideeën voor nieuwe ‘producties’.  Er wordt een lijst gemaakt met prioriteiten en thema’s, waar vervolgens het onderzoeks- en verzamelproces zich op richt.

Denk bijvoorbeeld aan het verzamelen van verhalen en getuigenissen van de oudste nog levende generatie moslims in Nederland (voormalige ‘arbeidsmigranten’/’gastarbeiders’, ‘dekolonisatie migranten’, ‘vluchtelingen’ en ‘bekeerlingen’) door middel  van ‘oral history’. Denk ook aan interessante voorwerpen of artefacten (zoals fotoalbums en cassette- en videobanden) die deze generatie mee naar Nederland bracht of bij aankomst aanschafte en die een bijzondere betekenis of waarde hebben in hun levensverhalen. 

Het MA doet dit mogelijk in samenwerking met verschillende universiteiten. Daarbij kunnen studenten en stagiaires en (PhD en postdoc) onderzoekers ingezet om te helpen een centrale database te ontwikkelen voor het in kaart brengen van al het archiefmateriaal en het erfgoed van Nederlandse moslims dat al verzameld is. Ook worden (hbo en wo) studenten/stagiaires ingezet voor een ‘oral history’ project met de oudste generatie nog levende Nederlandse moslims. 

De verschillende universiteiten zullen ook de mogelijkheid onderzoeken om een groot landelijk onderzoeksproject te starten met verschillende onderzoekers in samenwerking met het MA. 

Het MA werkt in beginsel met vrijwilligers en ontvangt bij dit schrijven nog geen financiering van fondsen. Enkel onkosten en reiskosten van vrijwilligers worden vergoed vanuit de stichting Fahm Instituut waar het het MA onder valt. Om van het MA een professionele organisatie te maken en projecten professioneel te kunnen uitvoeren is het wel van belang dat het MA financiering zoekt. Dat zal gedaan worden door middel van crowdfunding bij onze achterban en/of door het werven van fondsen. Voorts zal er gezocht worden naar structurele financiering omdat het MA permanent van waarde zal blijven voor Nederland en haar toekomstige generaties.

In het Plan van aanpak is de fasering van de verschillende projecten aangegeven in verschillende stappen die het Moslim Archief(MA) zal nemen. Er zijn in beginsel drie hoofdprojecten die prioriteit hebben uitgedacht. We zijn tot deze projecten gekomen na gesprekken te hebben gevoerd met diverse stakeholders.

 
In het eerste project verzamelt het MA nieuw materiaal dat behoort tot cultureel en religieus erfgoed van Nederlandse moslims. Allereerst door middel van een Oral history project. Daarbij verzamelen we verhalen van de oudste nog levende generatie Nederlandse moslims door middel van video-interviews. Dit project is vanwege de hoge leeftijd van deze groep Nederlandse moslims urgent. Hier is al het een en ander over verzameld door andere onderzoekers en verzamelaars – dit zullen we inventariseren en samenbrengen. Maar we zullen ook nieuw materiaal creëren met nieuwe invalshoeken, vragen en interpretaties die nog niet aan bod zijn gekomen. In samenwerking met universiteiten kunnen studenten onderzoeken naar specifieke MA onderwerpen doen en hun artikelen hierover publiceren op de MA website. Tevens zullen we mogelijk samen met stagiaires en (PhD en postdoc) onderzoekers van universiteiten projecten ontwikkelen over het verleden, heden en toekomst van moslims in Nederland. Tenslotte kunnen we onderzoekers een specifiek nader te bepalen onderzoeksproject voor lange termijn laten ontwikkelen met valorisatie ten behoeve van de brede samenleving door het onderzoek te koppelen aan een creatieve vertaalslag dat onze achterban aanspreekt.

In het tweede project brengt het MA in kaart wat er al verzameld is (op diverse plekken) met betrekking tot cultureel en religieus erfgoed van Nederlandse moslims, en herziet dit met nieuwe/actuele vragen en interpretaties. Daartoe ontwikkelt MA een website met een centrale database, die documenten en verwijzingen naar andere digitale of fysieke archieven, musea etcetera bevat met erfgoed van Nederlandse moslims. Waar mogelijk zal dit project parallel aan het eerste project plaatsvinden.

Een derde project is gericht op valorisatie en content generatie voor de website en social media gericht op de actualiteit. Iedere maand staat daarbij een actueel thema op de agenda met een (video-)interview van enkele bekende en niet-bekende Nederlandse moslims. Het actuele thema is gerelateerd is aan de geschiedenis van Nederlandse moslims. Voor dit langdurige project is een contentmanager en/of redacteur en interviewer nodig. Mogelijke thema’s zijn “de geschiedenis van zomervakanties naar het moeder/vaderland (Marokko, Turkije etc.) van Nederlandse moslims”. Of “de geschiedenis van  islamitische scholen” of “de geschiedenis van islamitische omroepen”. Naast de geschiedenis zal er altijd een koppeling met het heden gemaakt worden.  Hiervoor zal ook een contentkalender worden gemaakt voor de planning. Daarnaast zullen we per jaar ook minimaal 4 lezingen/bijeenkomsten met experts/ambassadeurs over MA onderwerpen organiseren. De exacte inhoud zal nader worden bepaald. Het verschil met het eerste publiek is dat voor dit project toegankelijk is voor een breed publiek en er bekende Nederlandse moslims en minder bekende Nederlandse moslims benaderd zullen worden die er voor openstaan dat hun verhaal publiekelijk gedeeld wordt via een video-reportage, terwijl bij project 1 de privacy gewaarborgd zal worden en er mogelijk enkel audio opnames worden gemaakt. 

In een volgende fase zullen projecten worden ontwikkeld gericht op diverse doelgroepen. Hieronder wordt dit in grote lijnen toegelicht.

Het Moslim Archief(MA) is bedoeld voor een brede doelgroep. In principe is iedereen welkom: jong en oud, wie, wat of hoe je ook bent of denkt.

Het MA doet zijn best om iedereen gastvrij te ontvangen en een thuisgevoel te geven. Er worden ook programma’s ontwikkeld gericht op specifieke doelgroepen. Zo worden er voor kinderen en scholen laagdrempelige programma’s  ontwikkeld  om de blik op de Nederlandse geschiedenis en daarmee ook het heden te verruimen, inclusiever te maken en bruggen te bouwen tussen kinderen van verschillende achtergronden. Er worden programma’s ontwikkeld gericht op verschillende generaties moslims om daarmee zelfbewustzijn te ontwikkelen en bewustzijn over de lange geschiedenis van moslims met Nederland. Zo wordt er ook rekening gehouden met bezoekers die laaggeletterd (in de Nederlandse taal) of andersgeletterd zijn, door bepaalde programma’s meertalig aan te bieden of met tolken te werken. Of door met andere vormen te werken dan (exclusief) tekst en woorden, bijvoorbeeld met beelden of theater. Ook worden er programma’s ontwikkeld die zich richten op volwassenen van verschillende achtergronden in samenwerking met verschillende organisaties om zelfbewustzijn over de gedeelde geschiedenis en gedeelde toekomst van Nederland te creëren en de dialoog te bevorderen.