Islamofobie is een woord dat inmiddels stevig verankerd is in het publieke debat, maar vaak ook onderwerp van misverstand en controverse. Is het een vorm van anti-religieuze intolerantie? Een irrationele angst? Of is het een woord dat slechts bedoeld is om kritiek op islam tegen te gaan? Of gaat het om iets diepers – iets structureels?
Islamofobie als structureel fenomeen
Islamofobie staat dus niet los van bredere maatschappelijke structuren. Het gaat niet alleen om wat mensen denken of zeggen, maar om hoe samenlevingen zijn ingericht, welke normen als vanzelfsprekend gelden, en welke groepen structureel worden uitgesloten. Hedendaagse islamofobie is geen ‘nieuw’ probleem, maar een moderne voortzetting van historische processen van racialisering, uitsluiting en macht.
Het seculiere zelfbeeld van Europa, de logica van antiradicaliseringsbeleid, en de framing van cultuur als risico dragen allemaal bij aan een wereld waarin moslims als ‘de ander’ blijven fungeren – vaak zonder dat het zo wordt benoemd.
Wat vraagt dit van ons?
Als we islamofobie werkelijk willen begrijpen – en bestrijden – dan moeten we bereid zijn om dieper te kijken dan het oppervlak. Niet alleen naar hatelijke uitingen of incidenten, maar naar de systemen en structuren die uitsluiting mogelijk maken en in stand houden.
Dat betekent ook dat we onszelf en onze samenleving durven bevragen:
- Wat beschouwen we als normaal, en wie valt daarbuiten?
- Waarom zien we religieuze expressie bij sommige groepen als problematisch en bij andere als privézaak?
- Wat zien we eigenlijk als religie en wat niet?
- Hoe kunnen we werkelijk inclusief denken, voorbij de illusie van neutrale waarden?
Islamofobie begrijpen is geen academische oefening. Het is een stap naar meer rechtvaardigheid.
In de komende maanden (het is nu juli 2025) zal Martijn de Koning in een serie blogposts ingaan op het onderwerp islamofobie en bespreken hoe islamofobie niet zomaar een probleem is van persoonlijke vooroordelen, maar een maatschappelijk en politiek fenomeen dat nauw verweven is met racisme.
De eerste blogpost is een introductie daarop om een genuanceerd en kritisch begrip van islamofobie te ontwikkelen – niet als een los incident of ‘angst voor de islam’, maar als een structurele vorm van raciale uitsluiting.
Deel 1 – Islamofobie – een inleiding
Door Martijn de Koning, 20 juli 2025
Islamofobie: racisme en racialisering
Islamofobie kan begrepen als een moderne, geopolitiek ingebedde vorm van racisme. Cruciaal daarbij is het begrip racialisering: het proces waarbij mensen niet alleen anders worden gemaakt, maar als wezenlijk anders worden geconstrueerd – als een categorie buiten de norm.
In het geval van islamofobie betekent dit dat moslims worden geracialiseerd als collectief dat fundamenteel ‘onverenigbaar’ is met de liberale, seculiere, westerse samenleving. Moslims worden zo niet enkel beoordeeld op hun religieuze praktijken, maar op een dieper niveau uitgesloten als buitenstaanders in het maatschappelijke project. Denk aan hoe moslims als groep verdacht worden gemaakt – bijvoorbeeld door een constante link met terrorisme of het beeld van de ‘onvrije moslima’. Dit proces is geen toeval, maar een voortzetting van Middeleeuwse en koloniale logica, waarin de islam al eeuwenlang werd voorgesteld als een obstakel voor beschaving, rationaliteit en vooruitgang. Islamofobie is daarmee een manier waarop het Westen zichzelf blijft bevestigen als superieur, en de islam als per definitie afwijkend.
Lees hier verder op de website van religionresearch.